د انترنېټ اړیکه › د انترنېټ براوزر په خوندي توګه وکاروئ

د انترنېټ براوزر په خوندي توګه وکاروئ

اپډېټ شوی دی 12 September 2024

فهرست

... فهرست ...

    وېب براوزر یو له هغو ډېجټلي ابزارو څخه ګڼل کیږی چې هره ورځ یې کاروو او انترنېت ته د لاسرسۍ اصلي وسیله ده. ډېری خلک له Edge, Safari and Chrome براوزرونو سره چې له کمپنۍ لخوا په الکترونیکي وسیلو کې نصب شوي دي، آشنا دي.

    براوزرز تل کارول کیږي ځکه خو د برېدګرو لخوا تر هدف لاندې وي تر څو د براوزر خوندیتوب (security) او محرمیت (privacy) برخو ته لاسرسۍ پیدا کړي. د خپل براوزر د خوندیتوب پیاوړي کولو په موخه لاندې ګامونه واخلئ.

    یو یا دوه وېب براوزره غوره کړئ!

    • خپل پلټفارم کې Firefox انسټال کړئ او خپلې ژبې ته یې واړوئ (فایرفاکس وېنډوز، مک، لینکس، انډروید او iOS لپاره کارېدای شي).
      • انډرویډ او iOS لپاره د Firefox Focus کارول غوړه کړئ ځکه چې په نوموړی براوزر کې د پرایوسي اړوند تنظیمات د کمپنۍ له لوري تنظیم شوي وي.
    • Windows, macOS, Linux، Android یا iOS لپاره کروم (Chrome) وکاروئ.
    • د کروم پر ځای، د وړیا او آزادې سرچینې Chromium انستالولو ته ترجیح ورکړئ. په لینکس (Linux) کې Chromium د سافټویر انسټالر له لارې انسټالیدلی شي. همدارنګه، انډرویډ لپاره هم کرومیوم د FFUpdater له لارې انسټال کړئ. FFUpdater یو وړیا او د آزادې سرچینې اپلېکېشن دی چې انستالیشن او اپډېټول ترسره کوي. نوموړی اپلېکېشن د F-Droid له لارې ډاونلوډولی شئ.
    • وېنډوز، مک، iOS او انډرویډ لپاره DuckDuckGo Privacy Browser هم غوره براوزر دی.
    • د محرمیت غوره ساتنې لپاره او دې لپاره چې هغو وېب پاڼو ته لاسرسۍ ومومئ چې ستاسو هېواد یا اداره کې سانسور شوي دي، بهتره به وي چې Tor Browser انسټال کړئ. تور براوزر دWindows، macOS، Linux او Android لپاره مناسب دی. د ځانګړنې له امله یې کېدای شي په اول کې تاسو ته کارول یې بېله تجربه درکړي. په دې اړه نور مالومات زمونږ به لارښود کې وګورئ: our guide on anonymization tools.
    • انډروید لپاره تاسې کولای شئ چې د خوندیتوب او محرمیت ساتنې لپاره د براوزرو څو ډولونه له FFUpdater څخه غوره کړئ. نوموړۍ اپلېکېشن د وړیا او پرانیستې سرچیني انسټالر دی چې له F-Droid څخه ترلاسه کېدای شي.
    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    په ډېری عملیاتي سیستمونو کې براوزرونه له کمپنۍ له خوا وار د مخه انسټال شوي وي. د بېلګې په توګه، macOS او iOS لپاره د Safari براوزر او وېنډوز لپاره د Edge براوزر وار د مخه انسټال شوي وي. نوموړي براوزرونه د امنیتي او محرمیت له نظره نه دي جوړ شوي، ځکه خو بهتره به وي چې هغه براوزرونه غوره کړئ چې تمرکز یې پر خوندیتوب او محرمیت وي.

    • مونږ د Firefox براوزر د کارولو سپارښتنه کوو. فایرفاکس د Mozilla لخوا جوړ شوی، د وړیا او پرانیستې سرچینې سافټویر دی چې تمرکز یې د خوندیتوب په پیاوړي کولو دی.
    • Chrome او Chromium د Google لخوا جوړ شوي او د خوندیتوب د لوړې کچې خدمتونه وړاندې کوي. کرومیوم له وړیا او پرانیستې سرچېنې څخه دی؛ لیکن، کروم یو ځانګړی (ملکیتي) فری وئیر دی چې د خلاصې سرچینې پر برخو ولاړ دی. دا چې کروم د ګوګل لخوا جوړ شوی نو امکان لري ستاسو اړوند ډېره ډېټا ګوګل کمپنۍ ته ولېږدول شي. که نه غواړئ چې دومره ډېره ډېټا ګوګل ته ورشي نو د براوزر کارولو په وخت کې له خپل ګوګل اکاونټ څخه لاګ-اوټ شئ.
    • د DuckDuckGo په نوم د محرمیت (پرایویسي) براوزر په خودکاره توګه د وېب تعقیبونکي بلاک کوي او د امکان په صورت کې د اړېکي د خوندیتوب کچه له HTTPS، HTTP ته لوړوي.
    • د Tor Browser د Mozilla Firefox یوه پرمختللي بڼه ده چې د وېب کاروونکو ته دا امکان ورکوي تر څو د خپل کونېکشن هویت پټ وساتي او په آزاده توګه د Tor براوزر له لارې خپلې اړتیا وېب پاڼې وګوري. د هویت پټولو د ابزارو اړوند نور مالومات له دې لېنک څخه ترلاسه کولای شئ.

    ښه کار به دا وې چې الکترونیکي وسیلې کې مو څو براوزرونه انسټال کړئ؛ یانې، یو براوزر یوازې د حساسو مالوماتو لېږد او لټون لپاره وکاروئ او بل یې خپل ورځني کارونو لپاره وکاروئ. د څو هویتونو د مدیریت په دې اړه نور مالومات له دې لېنک څخه ترلاسه کړئ. </توضحیات>

    خپلې الکترونیکي وسیلې کې براوزر مو له ډیفالټ حالت څخه وباسئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    د وېب ټولې براوزرې یو شان جوړښت نه‌لري. ځینې برازورې د محرمیت (پرایویسي) او خوندیتوب له نظره تر نورو ډېرې اغېزمنې وي.

    کله چې د خوندیتوب او پرایویسي له نظره یو اغېزمن براوزر خپلې الکترونیکي وسیلې کې ډیفالټ حالت ته تنظیم کړئ نو، که له هر اپلېکېشن له لارې یو لېنک کېکاږئ، نوموړي پاڼه به د همدغې خوندي براوزر له لارې خلاصیږي. په هرصورت، بیا هم که له برېښنالیک یا پیغام له لارې تاسو ته کوم لېنک استول کیږي، مخکې له خلاصولو یې څو ځلې فکر وکړئ او د لېنک له خوندیتوب څخه ځان ډاډه کړئ.

    که غواړئ پوه شئ چې ولې د ترلاسه شوي لېنک له خلاصولو مخکې باید د لېنک د خوندیتوب په اړه ځان ډاډه کړو، نو دغه لېنک کېکاږئ او اړوند لارښود ولولئ. </توضیحات>

    براوزر مو تل اپډېټ وساتئ

    د وېب‌آدرس په آدرس‌بار کې ټایپ کړئ

    که د اړتیا وړ وېب‌سایټ آدرس مو په یاد و نو په مستقیم توګه یې په آدرس‌بار کې ټایپ کړئ (د بېلګې په توګه securityinabox.org). په دې کار سره به تاسو اړ نه وئ چې د لټون برخې له لارې نوموړی وېب‌سایت خلاص کړی.

    که د وېب‌سایت نوم (Security in a Box) پرته له (.org) ټایپ کړئ نو، براوزر به په ډیفالټ توګه د لټون په برخه کې ټول هغه پاڼې ښیي چې د اړتیا وړ ویب‌پاڼې نوم سره نږدي وي. په دې ډله کې کېدای شې هغه ویب‌پاڼې چې ځان سره ویروس لیږدوي هم په لټون برخه کې ښکاره شي.

    که مو اړتیا وه چې ‌ آدرس‌بار وکاروئ نو د ګوګل پرځای بل هغه براوزر وکاروئ چې خوندیتوب له اړخه ډاډمن وي.

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    په ویب‌براوزر کې آدرس‌بار یو څرګنده او مشهوره برخه ده چې د براوزر په سر کې ځای لري. کله چې وېب‌پاڼې لټوئ نو آدرس‌بار کې ستاسو د اړتیا پاڼې آدرس څرګندیږي (د بېګلې په توګه همدا اوس براوزر مو د https://securityinabox.org/en/internet-connection/safer-browsing پاڼې آدرس ښیي). کله چې یو وېب‌آدرس په آدرس‌بار کې ټایپ کوئ نو تاسو ته د وېب‌سایټ بشپړ آدرس څرګندیږي.

    همدارنګه، آدرس‌بار ځینې نورې ځانګړنې هم لري چې عبارت دې له وېب لټون، د وېب‌سایټونو وړاندیز کول. </توضیحات>

    لټون انجن ته مو یو خوندي براوزر د ډیفالت په توګه اعیار کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    د Google او Bing په شان د لټون انجنونه د کاروونکو په اړه مالومات راټولوي، د دوی الکترونیکي وسیلې تعقیبوي او د دوی به اړه شخصي مالومات له دریمګړي سره شریکوي. کله د آدرس‌بار له لارې کومه پاڼه لټوئ او یا کوم لېنک کېکاږئ نو، ستاسو براوزر په ډیفالټ توګه د لټون یوازې یو انجن کاروي. </توضیحات>

    په تنظیماتو کې د خپلې وسېلې کمرې، مایک او نورو سایټونو ته د لاسرسی اړوند تنظیمات چک کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    د تنظیماتو په برخه کې د (Permissions) آپشن داسې عمل کوي لکه په کور کې مو چې کړکۍ او دروازه خلاصه پریښي وي: که پرمیشن (اجازه) آپشن مو فعاله وي، دا مانا چې هر وېب پاڼه پرانیستلی شئ. ښه به دا وي چې یوازې باوري وېب‌پاڼو ته د پرانیستلو، او نورو حساسو ځانګړنو (لکه کمرې او مایک) ته د لاسرسی اجازه ورکړئ. که د پرمیشن آپشن ټولو لپاره فعال وي بیا کېدای شي چې Malware یا زیان‌رسوونکي وېب‌پاڼې دغو ځانګړنو ته لاسرسی پیدا کړي او ستاسو په اړه مالومات له دریمګړي سره شریک کړي. </توضیحات>

    خپل انترنېټې ارتباط (کنکشن) خوندي کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    په HTTPS کې د S توری د “secure” یا خوندي مانا ورکوي او دا هماغه پرتوکول دی چې د اړتیا وړ وېب‌پاڼو د خلاصولو په موخه باید کار ترې واخلئ. HTTPS په بروازر کې د لټون ټول مالومات او له وېب‌پاڼې بیا تر وسېلې پورې د لېږد په ترځ کې ډېټا انکرېپټ کوي. په دې توګه دریمګړی شخص نه‌شي کولای چې تاسو تعقیب کړي او یا وګوري چې څه ډول حساس مالومات په براوزر کې ټایپ کوئ. </توضیحات>

    په تنظیماتو کې له تعقیب څخه د خوندیتوب (Tracking Protection) آپشن فعاله کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    کله چې وېب‌پاڼې ګورئ، cookies او ورته نور تعقیب‌کونکي ابزار ستاسو په اړه ټول مالومات لکه څوک یئ، له کوم ځایه وېب‌پاڼه مو خلاصه کړي، کومه وېب‌پاڼه مو خلاصه کړي ده، او داسې نور مالومات راټولوی شي. اوس نو فکر وکړئ که دا ډول مالومات دریمګري یا ستاسو مخالفینو ته په لاس ورشي، څه به پېښ شي. دا به غوره وي چې د دغو ابزارو فعالیت محدود کړئ. </توضیحات>

    براوزر کې د «پسورد مدیر» (password manager) آپشن غیرفعال کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    ډېری براوزرې کولای شي ستاسو اکاونټ ته پسورډ جوړ، خوندي او انکرېپټ یې کړي. زمونږ سپارښتنه به دا وي چې نوموړی غوراوی غیرفعال وساتئ او پرځای یې له نورو هغو ابزارو کار واخلئ چې تاسو ته پسورد جوړ وي. د بېلګې په توګه KeePassXC یو له هغو ابزارو څخه دی. د براوزر پر مټ د «پسورد مدیر» کارول کېدای شي تاسو له ګواښ سره مخ کړي او یا ستاسو پسورډ له زیان رسونکو ابزارو سره شریک کړي.

    که غوښتل مو چې د براوزر پر مټ د پسورډ مدیر ځانګړنه ورکاوئ، ښه به دا وي چې د خپل حساس اکاونټ اړوند پسورد پکښې ونه‌ساتئ. نور مالومات زمونږ په لارښود کې ولولئ: څنګه کولای شو هغه پسورډونه چې براوزر کې مو زېرمه کړي خوندي وساتو. </توضیحات>

    براوزر لپاره محافظتي ابزار (لکه add-ons/extensions) وکاروئ

    • تاسو کولای شئ چې د اړتیا وړ د add-ons/extensions ابزار خپله وسیله کې انسټال او یا یې خپل شرایطو ته ځانګړي (کنفېګورېشن)کړئ.
    • که داسې ډیوایس کاروئ چې له بل چا (د بېلګې په توګه ستاسو د کارځای یا عامه کتابتون) لخوا مدیریت کیږي، په دې حالاتو کې پورتني تدابیر باید په منظم توګه ترسره کړئ.
    • انسټال کولو او کنفیګوریشن:
      • Privacy Badger (فایرفاکس، او انډروید کې فایرفاکس او کروم لپاره)
        • ولې؟_ ځکه چې له تعقیب‌کونکو ابزارو څخه او د دوی لخوا د مېټا ډېټا د راټولو مخنیوی کوي._
      • کروم لپاره uBlock Origin (for Firefox and Firefox on Android) and uBlock Origin Lite
        • ولې؟_ ځکه چې سوداګریز اعلانونه او تعقیب‌کونکو ابزار بلاک کوي. په دوی کې کېدای شي ځینې زیان‌رسونکي ابزار شامل وي._
      • که چېرې په کمپیوټر کې د فایرفاکس له لارې، فیسبوک یا انسټاګرام کاروئ، نو دغه وسیله مناسبه ده: Facebook Container
        • ولې؟_ ځکه چې د فېس‌بک لخوا د هغو ډېټا ټولولو مخنیوی کوي چې ستاسو پروفایل یا آنلاین اړیکو سره تړلي وي._
      • Zoom Redirector for Firefox and Xoom Redirector for Chrome/Chromium (یوازې کمپیوتر لپاره)
        • ولې؟_ کله چې Zoom د براوزر له لارې خلاص کړی، دغه ابزار دا زمینه برابروي ترڅو د براوزر محافظتي ځانګړنه ستاسو اړیکه خوندي وساتي._
      • NoScript (for Firefox, Chrome/Chromium and other Chromium-based browsers like Edge, Brave or Vivaldi) (اختیاري ده خو بیا هم د کارولو سپارښتنه یې کوو؛ هم کمپیوټر او فایرفاکس او انډروید لپاره نسخې لري)
        • د NoScript ځانګړنه داده چې زیان‌رسونکي وېب‌پاڼې د غیرفعال پاڼې په توګه ښیي. که غواړئ داسې ونه‌شي، نو د NoScript دا ځانګړنه باید بدله کړئ (کنفېګورېشن). په دې اړه نور مالومات له لېنک څخه ترلاسه کړئ.
        • ولې؟_ که کوم څوک وغواړي چې زیان‌رسونکي کوډونه د وېب‌پاڼې د خلاصېدو سره ستاسو وسېلې ته واستوي، د NoScript ابزار له دغو کوډونو له ډاونلوډ کېدو څخه مخنیوی کوي او نه‌پرېږدي چې ستاسو الکترونیکي وسیلې ته زیان ورسیږي._
    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    کله چې یوه وېب‌پاڼه خلاصوئ نو یو زیات شمېر کوډونه له نامالومو سرچینو څخه ستاسو الکترونیکي وسیلې سره اړیکه نیسي. همدا دلیل دی چې ډېری زیان‌رسونکي ابزار له وېب‌پاڼو څخه سرچینه اخلي.

    زمونږ کلکه سپارښتنه به دا وي چې د خوندیتوب په موخه پورتني ابزار (browser extensions or add-ons) خپلو وسیلو کې انسټال کړئ. </توضیحات>

    غیرضروري extensions یا add-ons لرې کړئ او د pop-ups ابزار خپلې اړتیا مطابق اعیار کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    زیان‌رسونکي کسان به له تاسو وغواړي چې ځینې ابزار خپل براوزر کې انسټال کړئ. کېدای شي دوی د انسټالولو وړاندیز د pop-up window (مؤقتی کړکۍ) له لارې وکړي. د داسې حالاتو له مخنیوي په خاطر، د براوزر تنظیمات مو اعیار کړئ، او په ځانګړي توګه هغه add-ons/extensions ابزار لري کړئ چې نه‌یې کاروئ.

    د add-ons/extensions ابزار زیان‌رسونکي هم وي او د بل هر پروګرام یا اپلېکېشن په شان ستاسو په اړه مالومات راټولولی شي. له همدې امله، ښه به دا وي چې یوازې هغه د add-ons/extensions ابزار انسټال کړئ چې ستاسو د بارو وړ وي، او له باروي سرچینو لکه موزېلا، فایرفاکس یا کروم لخواه وړاندې شوي وي. که غواړئ چې نوموړي ابزار له بلې سرچینې څخه ترلاسه کړئ نو لومړۍ د موزېلا لخوا لارښوونې ولولئ. </توضیحات>

    د لټون تاریخچه (د برازو تاریخچه) مو پاکه (ډیلیټ) کړئ

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    د براوزر تاریخچه کې هغه وېب‌پاڼې زېرمه کېږي چې مخکې مو پرانیستي وي. په کروم او فایرفاکس کې د ډیفالټ غوراوی داسې اعیار شوی چې په براوزر کې ټول ترسره شوي کارونه زېرمه کړي، ډاونلوډ یې کړي، او یا د لټون برخې سره یې وتړي.

    د براوزر تاریخچه یوه مهمه ځانګړنه ده: تاسو ته د هغو پاڼو د پرانیستلو وړاندیز کوي چې مخکې مو کتلي وي او تاسو به اړ نه‌وی چې نوموړي پاڼه له سره ټایپ کړئ، او تاسو به سهواً بله ناپېژنده پاڼه نه‌پرانیزئ چې کېدای شي زیان‌رسونکوي ابزارو سره مل وي. خو له دې سره دا ځانګړنه یو شمېر نیمګړتیاوی هم لري. که څوک وتوانیږي چې ستاسو د براوزر تاریخچې ته لاسرسی پیدا کړي، نو هغوی به ستاسو په هکله به ډېر مالومات لکه څه کوئ، څه مو کړي، له چا سره په اړیکه کې یاست او څه مو لوستل او داسې نور مالومات، ترلاسه کړي. </توضیحات>

    د شخصي براوزر (private browsing ) یا د پټ حالت (Incognito mode) ځانګړنه وکاروئ

    که غواړئ براوزر مو یوازې د یوې جلسې مالومات زېرمه نه‌کړي نو د private browsing, یا Incognito mode feature ځانګړنه وکاروئ.

    فایرفاکس (Firefox)

    کروم (Chrome/Chromium)

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    که د وېنډو براوزر مو په "Private browsing" یا "Incognito mode" کې خلاصوئ، براوزر نه‌شي کولای چې cookies تعقیب کړي او ستاسو د براوزر تاریخچه زېرمه کړي. یوازنې کار چې ترسره کوي دا دی چې په مؤقت توګه ټول هغه پاڼې مو چې پرانیستلي وي، له نظره پټوي. که براوزر مو له بل چا سره په شریکه کاروئ نو دا بیا د یو مؤقتې چارې په توګه ښه کار دی.

    په یاد مو وي چې خصوصي براوز کول یا Incognito mode تاسو له زیان‌رسونکو ابزارو خوندي نه‌ساتي. په دې اړه د مالویر لارښود ولولئ. </توضیحات>

    ښه به وي که ستاسو براوزر دا ونه‌ښیي چې مخکې مو کومو پاڼې پرانیستلي وي

    موږ ولې دا سپارښتنه کوو

    که شک لری چې کوم بل څوک هم ستاسو براوزر ته لاسرسی لری نو د براوزر هغه ځانګړنه غیرفعاله کړئ چې ستاسو د آنلاین کارونو تاریخچه یې زېرمه کړي او د هر ځل لټون په وخت کې په اتومات توګه رابرسېره کوي. </توضیحات>

    [نوي سپارښتنه] څنګه یوه زیان‌رسونکوي وېب‌پاڼه وپېژنو او مخنیوی یې وکړو

    اوسني پرمختللي براوزرې کولای شي چې په ډیفالټ توګه زیان‌رسونکوي وېب‌پاڼې وپېژني او تاسو ته خبرداری درکړي چې نوموړي پاڼه له ځان سره زیان‌رسونکوي ابزار لېږدوي او یا د زیان‌رسونې په مقصد جوړه شوي دي. که داسې خبرداری مو ترلاسه کړ، ښه به دا وي چې نوموړي وېب‌پاڼې ته ورنه شئ. که خبرداری مو ترلاسه نه‌کړ او پر زیان‌رسونکوي وېب‌پاڼه مو کلېک وکړ، ښه به دا وي چې د ګوګل خوندي لټون پروګرام (Google Safe Browsing program) سره اړیکه ونیسئ.