သူခိုးဆော့ဝဲလ်ရန်မှ ကာကွယ်ပါ

နောက်ဆုံးပြင်ဆင်ထားသော17 June 2021

မာတိကာ

...မာတိကာ စတင်နေသည်...

    သင့်စက်ပစ္စည်းကို ကျန်းမာအောင်ထားခြင်းသည် ပိုမိုကောင်းမွန်သောလုံခြုံရေးဆီသို့ ဦးတည်သော ပထမဆုံးခြေလှမ်းဖြစ်သည်။ ဒေတာကို ဝှက်စာစနစ်ပြုလုပ်ခြင်း၊ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဆက်သွယ်ရေး နှင့် အမည်မသိ ရှာဖွေခြင်းများ အတွက် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်းမဖြစ်ခင် သင့်စက်ပစ္စည်းအား အန္တရာယ်ရှိသော ဆော့ဖ်ဝဲလ် (သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ - maleware ဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်) ရန်မှ ကာကွယ်သင့်သည်။ (သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ - malware ဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်)ရန်မှ ကာကွယ်သင့်သည်။ Malware - သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲသည် သင့်လုံခြုံရေးကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် သင်လုပ်ဆောင်သည့် အခြားလုပ်ဆောင်ချက်များ၏ ထိရောက်မှုကို လျော့နည်းစေသည်။

    စက်ပစ္စည်းများအားလုံးသည် သူခိုးဆော့ဝဲလဲ၏ ပစ်မှတ်များဖြစ်သည်- Windows စက်များသည်သာ သူခိုးဆော့ဝဲလ် အန္တရာယ်ရှိသူများသာ ဖြစ်သည်ဆိုသောအရာသည် မမှန်ကန်တော့ပါ။ သင့်စက်တွင် Mac၊ Linux၊ Android သို့မဟုတ် iOS လည်ပတ်မှုစနစ်ရှိပါက အောက်ပါအဆင့်များကို လုပ်ဆောင်သင့်သည်။

    ဆော့ဖ်ဝဲအားလုံးကို အဆင့်မြှင့်တင်ပါ

    This is the single most important thing you can do to protect your device from malware.

    • Follow the instructions for "Use the latest version of your device's operating system (OS)" for your operating system (Android, iOS, Linux, Mac or Windows) to get the best protection.
    • Follow the instructions on the following pages to manually and automatically update apps:

    အန်းဒရွိုက်

    iOS

    Windows

    Mac

    Linux

    • "Show Applications" တွင် "Software Updater" ကိုရှာပြီး လည်ပတ်ပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင့်စက်များနှင့် အက်ပ် များကို လုပ်ဆောင်သည့်ကုဒ်တွင် အားနည်းချက်အသစ်များကို နေ့စဉ် တွေ့ရှိနေပါသည်။ ကုဒ်သည် အလွန်ရှုပ်ထွေးသောကြောင့် ထိုကုဒ်ကိုရေးသော developer များအနေဖြင့် မည်သည့်နေရာတွင် တွေ့မည်ကို ခန့်မှန်း၍မရပါ။ မလိုလားအပ်သော တိုက်ခိုက်သူများသည် သင့်စက်များအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ရန် ဤအားနည်းချက်များကို အသုံးချနိုင်သည်။

    သို့သော် ဆော့ဖ်ဝဲရေးဆွဲသူများသည် ထိုအားနည်းချက်များကို ပြုပြင်ပေးသည့် ကုဒ်-"patches" သို့မဟုတ် "updates" ကို ပုံမှန်ထုတ်ပေးသည်။ ထို့ကြောင့် အဆင့်မြှင့်တင်မှုများကို ထည့်သွင်းရန်နှင့် သင်အသုံးပြုသည့် စက်တစ်ခုစီအတွက် လည်ပတ်မှုစနစ်၏ နောက်ဆုံးဗားရှင်းကို အသုံးပြုရန် အလွန်အရေးကြီးပါသည်။ သင့်စက်ပစ္စည်းကို အလိုအလျောက် အဆင့်မြှင့်တင်ရန် အကြံပြုပါသည်၊ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သင့်တွင်လုပ်ဆောင်ရန် သတိရရမည့် တာဝန်တစ်ခု လျော့သွားမည် ဖြစ်သည်။

    Be aware of being pressured to act quickly and other appeals to your emotions

    • သင့်စက်ရှိ တစ်စုံတစ်ရာ-- အီးမေးလ်၊ မက်ဆေ့ချ် သို့မဟုတ် သတိပေးချက် သည် သင့်အား ထိတ်လန့်မှု၊ စိတ်ပူပန်မှု၊ စိုးရိမ်မှု၊ စိတ်အားထက်သန်မှု၊ စူးစမ်းမှု သို့မဟုတ် သင့်ကို အခွင့်အရေးတစ်ခုခုဆုံးရှုံးနိုင်မည့် အရာတစ်ခုခုကို သတိပြုမိသည့်အလေ့အကျင့်ကို ကျင့်သုံးပါ။
    • မက်ဆေ့ချ် သို့မဟုတ် သတိပေးချက်တစ်ခုက သင့်ကိုချက်ချင်းလုပ်ဆောင်စေသည့်အခါ ခေတ္တရပ်ပါ။
    • များစွာသော "တစ်ခုခုကိုအခမဲ့အနိုင်ရသည်" ဆိုသည့် မက်ဆေ့ခ်ျများ သို့မဟုတ် ကြော်ငြာများသည် လူများကို သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ ထည့်သွင်းရန်အတွက် လှည့်စားသည့်နေရာတွင် အသုံးပြုကြောင်း သတိပြုပါ။
    • ဤခံစားချက်များကို သင်သတိထားမိသည့်အခါ သင့်အား မည်သည်အရာများ ပြုလုပ်ခိုင်းသည်ဆိုသည်ကို ပို၍သေချာကြည့်ပါ။
    • လင့်ခ်များ၊ ဖိုင်တိုးချဲ့မှုများနှင့် pop-up window များအတွက် အောက်ပါညွှန်ကြားချက်များကို ဖတ်ရှုပါ။
    • သင်လုပ်သည့်အခါ မည်သို့ဖြစ်မည်ကို သေချာမသိပါက ရှေ့ဆက်ရန် မနှိပ်ပါနှင့်။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Security experts consider people's minds and habits the most vulnerable part of digital security. When we are asked to take quick action, when we are curious, or when we feel threatened, we usually comply. The stresses of human rights work can make us especially vulnerable to this kind of attacks. Many of us are convinced we could never be tricked, but even CEOs of large corporations have been fooled in these ways, losing millions of dollars and damaging their companies' reputations.

    Pause before you click and be cautious when you receive a link

    This is one of the most important pieces of advice for your safety.

    • သင်သည် လင့်တစ်ခုမှ တဆင့် မသွားခင် ၎င်းတွင် ရှိသောလိပ်စာကို အနီးကပ်ကြည့်ရှုပါ။ တစ်စုံတစ်ဦးသည် အီးမေးလ်၊ SMS စာတို သို့မဟုတ် စကားပြောမက်ဆေ့ချ်မှတစ်ဆင့် လင့်ခ်ကို ပေးပို့ပါက ထိုသို့ပြုလုပ်ရန် အထူးအရေးကြီးပါသည်။
      • သင့်ကွန်ပျူတာတွင် ဝက်ဘ်ဆိုက်လိပ်စာအပြည့်အစုံကိုကြည့်ရှုရန်အတွက် အီးမေးလ် သို့မဟုတ် ဝက်ဘ် စာမျက်နှာပေါ်တွင် သင့်မောက်စ်ညွှန်ပြချက်မြှားကို ရွှေ့ကြည့်ပါ။
      • ဖုန်းပေါ်တွင် link များကိုမြင်တွေ့နိုင်ရန် ပိုမိုခက်ခဲသည့်အတွက် ၎င်းlinkများကို မနှိပ်လျှင်အကောင်းဆုံး ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။
    • ဤသည်မှာ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လိပ်စာကို မည်သို့ဖတ်ရမည်ကို ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်:
      • "https://" ပြီးနောက် နောက် "/" ညာဘက်သို့ သွားပါ။
      • ထို့နောက် ယခင် "." နှင့် ညာဘက်ရှိစကားလုံး၏ ဘယ်ဘက်သို့ရွှေ့ပါ။
      • သင့် browser သည် ပုံမှန်အားဖြင့် ဤအပိုင်းကို သင့်အတွက် မီးမောင်းထိုးပြပါမည်။
      • Does it look like the site you expected to go to? If not, someone may be trying to trick you.
    • DO NOT click on a strange link to figure out what it is. Instead, copy the web address and paste it into one of the following page scanners to see if it is safe:
    • You can also check a website's reputation using these scanners:
    • If the link looks strange, but you already clicked it:
      • take a screenshot and send it to someone who can help you with your digital security.
      • Then be sure to run your device's anti-malware software.
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ နှင့် spyware များ ကူးစက်ခံရသော စက်ပစ္စည်းအများစုသည် ဝက်ဘ်စာမျက်နှာသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခြင်းဖြင့် ကူးစက်ခံရခြင်းဖြစ်သည်။

    Use caution when opening attachments

    This is another of the most important pieces of advice for your safety.

    • အီးမေးလ် ၊ chat မှ စကားပြောခြင်း ၊ အသံ သို့မဟုတ် အခြားစာတိုများနှင့် တွဲထားသည့် မမျှော်လင့်ထားသော ဖိုင်များကို သတိထားပါ။
    • ပေးပို့သူသည် မည်သူဖြစ်သည်ကို သင်သိရှိပါစေ။ ပူးတွဲပါဖိုင်ကို ပေးပို့ကြောင်း အတည်ပြုရန် ၎င်းတို့ကို အခြားနည်းလမ်းဖြင့် (ဥပမာ ၎င်းတို့က သင့်ထံ အီးမေးလ်ပေးပို့ပါက မျက်နှာချင်းဆိုင် သို့မဟုတ် ဖုန်းဖြင့်) ဆက်သွယ်ပါ။
    • အကယ်၍ သင်သည် သံသယဖြစ်ဖွယ်ကောင်းသော PDF ၊ word ၊ Excel သို့မဟုတ် ပါဝါပွိုင့် စာရွက်စာတမ်း ကို မဖြစ်မနေ ဖွင့်ရမည်ဆိုပါက အန္တရာယ်ရှိသော အရာများကို ဖယ်ရှားရန် Dangerzone အက်ပ်ကို အသုံးပြုပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ နှင့် spyware များ ကူးစက်ခံရသော စက်အများအပြားသည် မလိုလားအပ်သော ၊ အန္တရာယ်ရှိသော ကုဒ်များ ပါရှိသည့် ၎င်းတို့၏စက်ပစ္စည်းသို့ တစ်စုံတစ်ဦးက အမှတ်မထင်ဒေါင်းလုဒ်လုပ်ရာမှ ကူးစက်တတ်သည်။

    Make file extensions on your computer visible to avoid being tricked by malware

    • ဘေးကင်းစေရန်အတွက် သင်၏ ဖိုင် extension များကို သင့်ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် မြင်အောင်ပြုလုပ်ပါ။
    • Before you open a file, look at the extension at the end of the file--the letters after the last dot. There might be two extensions or more. Some are normal − like .tar.gz − but others − like .jpg.exe − are suspicious.
    • မေး- ဒါက ကျွနု်ပ်ထင်ထားတဲ့ ဖိုင်အမျိုးအစားလား။ ထူးခြားမှုရှိပါသလား ။ သင် ဖိုင်တစ်ခုဖွင့်သည့်အခါ ဘာလုပ်နိုင်သည်ကို ကြည့်ရန် ဤသည်တို့ကိုlists of file formats နှင့်filename extensions အကြံပေးပါ
    • ယေဘုယျအားဖြင့် အန္တရာယ်ရှိသော ဖိုင် extension များကို သိပါ

    Linux

    • Ubuntu သည် ဖိုင် extension များကို နဂိုပုံသေအဖြင့် ဖော်ပြထားသည်။

    Mac

    Windows

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    People who want to install malicious code on your devices will sometimes make an app look like a harmless document. One way they do this is by changing the app extension: the information about what type of file it is, that shows up after a dot at the end of a file name, usually about 2-4 characters long. They may change an extension for code they can run ("executable code") to an extension you are used to (like .doc, .txt, or .pdf for document files) to trick you. Often they will send these files as attachments to email, or via a chat app.

    Avoid suspicious pop-up windows

    • မထင်မှတ်ဘဲ ပေါ်လာသော"pop-up" windows များကို စောင့်ကြည့်ပါ။
    • ခေတ္တရပ်တန့်ပါ။ မည်သည့်အရာကိုမျှ မထိပါနှင့်။
    • window ကို သေချာဖတ်ပါ။ သင့်အား မည်သည့်အရာကို လုပ်ခိုင်းနေသနည်း?
    • ၎င်းသည် သင့်စက်ပစ္စည်းအား လုပ်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုထားသည့်အရာမဟုတ်ပါက၊ "yes" သို့မဟုတ် "ok" ကိုနှိပ်မည့်အစား (window ၏ထိပ်ရှိ ခလုတ်တစ်ခုအသုံးပြု၍) window ကို ပိတ်ပါ။
    • သင်ထည့်သွင်းထားသော အက်ပ် များ၏ အမည်များကို သိရမည်ဖြစ်သည် ။ သင်ထည့်သွင်းထားခဲ့မှန်း မသိသော အက်ပ် များ၏ အဆင့်မြှင့်တင်မှုများကို အတည်မပြုပါနှင့် ။
    • ဆော့ဖ်ဝဲလ်ထည့်သွင်းရန် တောင်းဆိုနေသည့် သင့် အက်ပ် သို့မဟုတ် စက်ပစ္စည်းသည် အမှန်တကယ်ဟုတ်မဟုတ် မသေချာပါက အဆင့်မြှင့်တင်မှုသည် တရားဝင်ဟုတ်မဟုတ်သိရန် သင့် App store သို့မဟုတ် ဆော့ဖ်ဝဲ၏ ဝက်ဘ်ဆိုက်ကို စစ်ဆေးပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင့်ကွန်ပြူတာကို ဟက်ခ်ခြင်းသည် လျှို့ဝှက်ပြီး အစွမ်းရှိသော ကုဒ်ရေးခြင်းစွမ်းရည် လိုအပ်သည်ဟု ထင်ရပေမည်။ အမှန်တွင် သူတို့အတွက် တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ သင့်ကို လှည့်စားခြင်းသည် ဟက်ကာတစ်ယောက်၏ အစွမ်းထက်ဆုံးကိရိယာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ တစ်ခုခုလုပ်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုသည့် ခလုတ် သို့မဟုတ် လင့်ခ်တစ်ခုသည် သင့်စက်ပစ္စည်းထဲသို့ သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ ထည့်သွင်းရန် စောင့်ဆိုင်းနေပေလိမ့်မည်။

    Use antivirus or anti-malware

    • သင်၏ Antivirus သို့မဟုတ် anti-malware အက်ပ်သည် လုပ်ငန်းဆောင်တာများလုပ်ဆောင်နေပြီး အလိုအလျောက် အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်း ရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးနည်းကို သိပါ။

    • အချိန်အပိုင်းအခြားအလိုက် ကိုယ်တိုင် စစ်ဆေးဖတ်ရှူခြင်းကို လုပ်ဆောင်ပါ။

    • anti-malware အက်ပ်တစ်ခုကိုသာလျှင် ရွေးချယ်ပြီး လုပ်ဆောင်ပါ။ စက်ပစ္စည်းတစ်ခုပေါ်တွင် အက်ပ်တစ်ခုထက် ပို၍ လုပ်ဆောင်ပါက ၎င်းတို့သည် အချင်းချင်း အနှောင့်အယှက်ဖြစ်နိုင်သည်။

    • Windows တွင် ကျွနု်ပ်တို့အနေဖြင့် Windows တွင် ပါရှိသည့် သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲကို အကာကွယ်ပေးသည့် Windows Defenderကို ဖွင့် ရန် အကြံပြုသည်

    • Linux တွင် ClamAV ဖြင့် သင့်စက်ပစ္စည်းကို malware အတွက် ကိုယ်တိုင် scan ဖတ်နိုင်ပါသည်။ သို့သော် ၎င်းသည် scanner တစ်ခုသာဖြစ်ပြီးသင့်အားကူးစက်မှုမှကာကွယ်ရန် သင်၏ system ကိုစောင့်ကြည့်မည်မဟုတ်ကြောင်း သတိထားပါ ။ သင့်အနေဖြင့် ၎င်းကို ဖိုင် သို့မဟုတ် လမ်းညွှန်တွင် လူသိများသော malware ပါဝင်ခြင်း ရှိ၊ မရှိ ဆုံးဖြတ်ရန်အသုံးပြုနိုင်သည်။ ထို့အပြင် သံသယရှိသည့်ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် ဆော့ဖ်ဝဲလ်ထည့်သွင်းရန်ခွင့်ပြုချက်မရှိပါက ၎င်းကို USB မန်မိုရီစတစ် မှ လည်ပတ်နိုင်သည်။ အခကြေးငွေပေးရသည့် antivirus ကို အသုံးပြုရန်လည်း စဉ်းစားနိုင်သည် ။ (ဥပမာESET NOD32)

    • မဟုတ်ပါက သင်သည် အက်ပ်တစ်ခုကို ရနိုင်သည်:

      • AVG antivirus (အန်းဒရွိက် ၊ iOS၊ Mac၊ Windows)
      • Avira ဗိုင်းရပ်စ် ဆန့်ကျင်ရေးဆော့ဖ်ဝဲ - antivirus (Android ၊ iOS ၊ Mac နှင့် Windows)
      • Malwarebytes (Android, iOS, Mac, Windows). Malwarebytes full version is free for 2 weeks. After 2 weeks, you can still use it but scans are manual.

    • ဗိုင္းရပ္စ္ႏွိမ္နင္းေရး ႏွင့္ ေဆာ့ဖ္ဝဲ ဆန႔္က်င္ေရး App မ်ားအားလုံးသည္ ကာကြယ္ထားေသာ စက္ပစၥည္းမ်ားကို အသုံးျပဳေနပုံဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္မ်ားကို စုေဆာင္းထားေၾကာင္း သတိျပဳပါ။ ဤအခ်က္အလက္အခ်ိဳ႕ကို ၎တို႔ပိုင္ဆိုင္သည့္ ကုမၸဏီမ်ားႏွင့္ မွ်ေဝႏိုင္ပါသည္။ ဤအခ်က္အလက္ကို ျပင္ပအဖြဲ႕အစည္းမ်ားထံ ေရာင္းခ်သည့္ကိစၥမ်ားလည္းရွိခဲ့သည္။

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင့္စက္ပစၥည္းမ်ား၏ လုံၿခဳံေရးကို ကာကြယ္ရန္ အေရးႀကီးဆုံးမွာ သင့္တြင္ရွိေသာ လည္ပတ္မႈစနစ္ႏွင့္ App မ်ားကို အဆင့္ျမႇင့္တင္ရန္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္၊ သင့္စက္ကို က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္လာႏိုင္သည့္ အႏၲရာယ္ရွိေသာကုဒ္ကို ရပ္တန႔္ရန္အတြက္ မွန္ကန္ေသာ antivirus သို႔မဟုတ္ Malware ေဆာ့ဖ္ဝဲကို အသုံးျပဳျခင္းသည္လည္း အသုံးဝင္ပါသည္။

    Pick one anti-malware tool to use

    • Anti-malware ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္မ်ားၾကားတြင္ ေျပာင္းရန္ လိုအပ္ပါက အသစ္တစ္ခု မတပ္ဆင္မီ ပထမတစ္ခုကို လုံဝအၿပီးျဖဳတ္ရန္ အေရးႀကီးသည္။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    ဗိုင္းရပ္စ္ တိုက္ဖ်က္ေရး သို႔မဟုတ္ malware ဆန႔္က်င္ေရး ကိရိယာႏွစ္ခုကို အသုံးျပဳျခင္းက ပို၍လုံၿခဳံပုံေပၚႏိုင္ေသာ္လည္း အဆိုပါ ကိရိယာမ်ားသည္ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု သံသယျဖစ္ဖြယ္အျဖစ္ မၾကာခဏ ခြဲျခားသိရွိႏိုင္ၿပီး ေကာင္းစြာ အလုပ္လုပ္ျခင္းမွ ရပ္တန႔္သြားလိမ့္မည္ (တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု အျပန္အလွန္ ဓာတ္ျပဳသည့္ ေဆးဝါးႏွစ္ခုကဲ့သို႔)။ သင့္အတြက္ အဆင္ေျပမည့္ကိရိယာ တစ္ခုကို ေ႐ြးပါ။

    Set your anti-malware tool to update automatically

    • သင္၏ Malware ဆန႔္က်င္ေရးပ႐ိုဂရမ္သည္ သင့္အား အလိုအေလ်ာက္အဆင့္ျမႇင့္တင္မႈမ်ားကို လက္ခံရရွိေစေၾကာင္း ေသခ်ာပါေစ။ မဟုတ္ပါက အျခားကိရိယာကို ရွာပါ။
    • ပုံမွန္ေန႔စဥ္အခ်ိန္ဇယားတြင္ update မ်ားကို စစ္ေဆးရန္ ဗိုင္းရပ္စ္ဆန႔္က်င္ေရးကိရိယာကို သတ္မွတ္ပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Malware အသစ္မ်ားကို ေန႔စဥ္ေရးသားၿပီး ျဖန႔္ေဝပါသည္။ Anti-malware ကိရိယာမ်ားက ၎ကို တိုက္ဖ်က္ရန္ update မ်ားကို ထုတ္ျပန္သည္။ သင့္ကြန္ျပဴတာသည္ လ်င္ျမန္စြာ အားနည္းလာမည္ျဖစ္ၿပီး၊ သင္၏ malware ဆန႔္က်င္ေရးေဆာ့ဖ္ဝဲကို အလိုအေလ်ာက္ update လုပ္ရန္ မျပဳလုပ္ထားပါက ၎ကိရိယာသည္ အကူအညီျဖစ္လိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။ ကြန္ပ်ဴတာအသစ္မ်ားတြင္ ႀကိဳတင္ထည့္သြင္းထားသည့္ ကိရိယာအခ်ိဳ႕သည္ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္တြင္ စာရင္းသြင္းရမည္ (ႏွင့္ အခေၾကးေငြေပးေဆာင္ရမည္) သို႔မဟုတ္ ၎တို႔သည္ update မ်ားကို လက္ခံရရွိျခင္းကို ရပ္သြားမည္ျဖစ္သည္။

    Scan your device for malware regularly

    • သင့္ malware ဆန႔္က်င္ေရးကိရိယာတြင္ "always on" လုပ္ေဆာင္ခ်က္ရွိပါက ၎ကိုဖြင့္ပါ။ မတူညီေသာကိရိယာမ်ားတြင္ ဤလုပ္ေဆာင္ခ်က္အတြက္ အခ်ိန္ႏွင့္တေျပးညီကာကြယ္မႈ သို႔မဟုတ္ ေနထိုင္သူကာကြယ္ေရးကဲ့သို႔ေသာ မတူညီသည့္အမည္မ်ားရွိသည္။
    • သင့်တွင် လတ်တလောရှိသည်ကို စကန် ဖတ်ပါ:
      • မလုံခြုံသော သို့မဟုတ် စိတ်မချရသော ကွန်ရက်တစ်ခုသို့ ချိတ်ဆက်ထားသည်
      • USB memory stick မ်ားကိုအျခားသူမ်ားနှင့္မ်ှဝေသုံးစြဲသည္
      • အီးမေးလ်ဖြင့် ထူးဆန်းသော ပူးတွဲပါဖိုင်များကို ဖွင့်ခဲ့သည်
      • သံသယဖြစ်ဖွယ် link ကိုနှိပ်ခဲ့သည်
      • သင့်အိမ်၊ ရုံးခန်း သို့မဟုတ် အသိုက်အဝန်းမှ အခြားသူတစ်ဦးဦးသည် ၎င်းတို့၏စက်ပစ္စည်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ထူးဆန်းသောပြဿနာများ ရှိနေသည်ကို မြင်ဖူးသည်
    • သင့္ကြန္ပ်ဴတာရွိ ဖိုင္မ်ားအားလုံးကို ရံဖန္ရံခါ scan ဖတ္ရန္ စဥ္းစားပါ။ သင္ ဤအရာကို မၾကာခဏ မလုပ္ခ်င္ပါ (ႏွင့္ တစ္ညလုံး သင္လုပ္ခ်င္တာျဖစ္ႏိုင္သည္)၊ သို႔ေသာ္ ျပတ္သားသည့္စကင္ဖတ္ျခင္းက သင့္ malware ဆန႔္က်င္ေရးကိရိယာ၏ "always on" အဂၤါရပ္ သို႔မဟုတ္ ၎၏ အဆင့္ျမႇင့္ယႏၲရားႏွင့္ ျပႆနာမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ရာတြင္ ကူညီေပးႏိုင္ပါသည္။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    အခြားသော ဖန်စီ အဆင့်မြင့် ပစ္စည်းများကဲ့သို့ သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ တိုက်ခိုက်ရေးကိရိယာများကို အသုံးမပြုပါက အလုပ်မလုပ်ပါ!

    သင်ပလပ်ထိုးသည့်စက်ပစ္စည်းများကို တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းမှု ကောင်းစွာပြုလုပ်ပါ

    • If your device uses a USB cable to charge, never plug the USB part directly into a public USB charging slot, unless you are sure the cable you are using is a power-only charger cable. Make sure you use the adapter that lets you plug into a power outlet.

    • ယင္းအစား၊ သင္၏စက္ပစၥည္းကို ကူးစက္ျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ PortaPow ကဲ့သို႔ ေဒတာပိတ္ဆို႔သည့္ကိရိယာကို အသုံးျပဳပါ။

    • သင္ပတ္ဝန္းက်င္မွာ က်ေနသည့္ stick ၊ ကတ္၊ disc သို႔မဟုတ္ ကေဘယ္ႀကိဳးကို ဘယ္ေတာ့မွ မသုံးပါနဲ႔။ ပိုးရွိသည့္ USB stick ကို အမ်ားျပည္သူသုံးေနရာတြင္ ထားခဲ့ျခင္းျဖင့္ အျခားသူမ်ား၏ စက္မ်ားတြင္ အႏၲရာယ္ရွိေသာကုဒ္ကို ထည့္ထားခဲ့သည့္ သာဓကမ်ား ရွိခဲ့သည္။

    • If you are concerned about what might be on a colleague's drive that you need to plug into your machine, consider using a CIRCLean stick to check it for malware first.

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Malware can spread from device to device through smaller devices you plug into them--particularly SD cards, USB drives, cables and "flash" memory sticks, CDs, and DVDs. Malware has also been found on public charging stations.

    Use good hygiene with sensitive information

    • အရေးျကီးသတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ဝှက္စာစနစ္ျဖင့္သာ သိမ္းဆည္း သို့မဟုတ္ ပို့ပါ။
    • ဤအခ်က္အလက္ကို သင္မည္သူအား ေပးေနသည္ကို ေသခ်ာေစရန္ ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးပါ။
    • လိမ္လည္မႈမ်ားစြာသည္ သင့္အား အီလက္ထ႐ြန္နစ္နည္းျဖင့္ သို႔မဟုတ္ ဖုန္းျဖင့္ တစ္စုံတစ္ဦးထံ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ဆက္သြယ္ကာ ဤအခ်က္အလက္ကို လိုအပ္ေနေသာ ကုမၸဏီ သို႔မဟုတ္ အစိုးရအရာရွိတစ္ဦးအျဖစ္ ဟန္ေဆာင္ျခင္းတို႔ ပါဝင္ေၾကာင္း သတိျပဳပါ။
    • pop-up window မ်ား သို႔မဟုတ္ ဤအခ်က္အလက္ကို ေတာင္းဆိုသည့္ ထူးဆန္းေသာလင့္ခ္မ်ားအေၾကာင္း အထူးသတိထားပါ။
    • ထိရှလွယ်သော အချက်အလက်များတွင် ပါဝင်သည်များမှာ:
      • သင္၏ ေမြးသကၠရာဇ္ သို႔မဟုတ္ အျခား ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္မ်ား
      • စကားဝှက္
      • ဘဏ္အေကာင့္ သို႔မဟုတ္ အေႂကြးဝယ္ကတ္နံပါတ္မ်ားအပါအဝင္ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္
      • သင္႐ုံးအတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္ရမည့္ အစိုးရ ID နံပါတ္မ်ား၊ ပတ္စ္ပို႔မ်ားႏွင့္ ကတ္မ်ား အပါအဝင္ သက္ေသခံကတ္ျပားမ်ား
      • လိုင္စင္မ်ား
      • သင့္လက္ေဗြ သို႔မဟုတ္ မ်က္ဝန္းစကင္န္
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္အခ်ိဳ႕သည္ ျအခားတစ္ဦးလက္ထဲ မွားယြင္းေရာက္သြားပါက အျခားအရာမ်ားထက္ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈပိုမ်ားႏိုင္သည္။ ၎ကို ကြန္ပ်ဴတာမ်ားႏွင့္ ဆာဗာမ်ားစြာတြင္ မၾကာခဏ သိမ္းဆည္းထားေသာေၾကာင့္ မိတၱဴအားလုံးကို ဖယ္ရွားရန္ ခက္ခဲေစသည့္အတြက္ေၾကာင့္ အီးေမးလ္သည္ ဤအခ်က္အလက္မ်ားကို ေပးပို႔ရန္ လုံၿခဳံေသာနည္းလမ္းမဟုတ္ေၾကာင္း လူအေတာ္မ်ားမ်ား သတိမျပဳမိၾကပါ။

    Secure other "smart devices"

    • အင္တာနက္ႏွင့္ခ်ိတ္ဆက္ထားသည့္ ထပ္တိုးစက္ပစၥည္းမ်ားကို သင့္ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ထားရွိျခင္း၏အႏၲရာယ္က သင့္အတြက္ ၎တို႔လုပ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားထက္ သာလြန္ျခင္း ဟုတ္မဟုတ္ကို စဥ္းစားပါ။
    • သင့္တီဗီကိုအသုံးမျပဳသည့္အခါ အင္တာနက္ခ်ိတ္ဆက္ထားျခင္းအား လုံးဝျဖတ္ေတာက္ထားရန္သို႔မဟုတ္ လွ်ပ္စစ္မီးျဖတ္ရန္ စဥ္းစားပါ။
    • Alexa၊ Cortana ႏွင့္ Siri ကဲ့သို႔ေသာ စမတ္အသံခ်ဲ႕စက္မ်ားကို ပိတ္ပါ။ သင့္စက္ပစၥည္းအတြက္ အေျခခံလုံၿခဳံေရးလမ္းၫႊန္၏ "အသံထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ားကို ပိတ္ရန္" က႑ရွိ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို လိုက္နာပါ။ Android, iOS, Linux, Mac, or Windows.

    Apple TV

    အျခား TV မ်ား Android, Amazon Fire, LG, Roku, Samsung, နှင့္ Sony အပါအဝင္

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    အခ်ိဳ႕ေသာ malware မ်ားသည္ ၎၏သားေကာင္မ်ား ခ်ိတ္ဆက္ထားသည့္ အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားကို ကူးစက္ေစရန္ ဒီဇိုင္းထုတ္ထားသည္။ ဤအင္တာနက္ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ စက္ပစၥည္းအမ်ားစုသည္ ကြၽႏ္ုပ္တို႔၏ကြန္ပ်ဴတာမ်ားႏွင့္ ဖုန္းမ်ားကဲ့သို႔ လုံၿခဳံမႈမရွိေပ။ ၎တို႔တြင္ သင့္ဖုန္းေပၚရွိ အက္ပ္တစ္ခုျဖင့္ထိန္းခ်ဳပ္သည့္ "စမတ္တီဗီမ်ား"၊ အလင္းေရာင္ သို႔မဟုတ္ အပူေပးစနစ္မ်ားကဲ့သို႔ေသာ "စမတ္ပစၥည္းမ်ား" သို႔မဟုတ္ ကေလးကစားစရာမ်ား ပါဝင္ႏိုင္သည္။ တိုက္ခိုက္သူမ်ားသည္ သင့္အနီးတစ္ဝိုက္ရွိ ပိုအေရးႀကီးေသာ စက္ပစၥည္းမ်ားသို႔ ဝင္ေရာက္ရန္ ဤပစၥည္းမ်ားကိုသုံးႏိုင္သည္ သို႔မဟုတ္ ဖုတ္ေကာင္ "botnet" ၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအေနျဖင့္ အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားကို တိုက္ခိုက္ႏိုင္သည္။ အထူးသျဖင့္ စမတ္တီဗီမ်ားသည္ ၎တို႔ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ အသံကို နားဆင္ႏိုင္ၿပီး “အလိုအေလ်ာက္ အေၾကာင္းအရာ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း” (ACR) ဟုေခၚေသာ နည္းပညာကို အသုံးျပဳ၍ လူမ်ား ေျပာဆိုေနသည့္ အေၾကာင္းအရာကို မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္သည္။ ၎တို႔သည္ ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ အျခားတတိယပါတီမ်ားႏွင့္ ၎တို႔ၾကားရေသာအရာမ်ားကို မွ်ေဝပါသည္။ ေအာက္ပါၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို အသုံးျပဳ၍ ACR ကို ပိတ္ႏိုင္သည္။

    Shut your computer down overnight

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Malware သည္ ေဒတာမ်ားရွာေဖြရန္ သို႔မဟုတ္ ေဒတာေပးပို႔ရန္ သင့္စက္ပစၥည္းမ်ားကိုအသုံးမျပဳသည့္အခ်ိန္မ်ားတြင္ အခြင့္ေကာင္းယူေလ့ရွိသည္ ယင္းအခ်ိန္သည္ တစ္ခုခုမွားယြင္းေနေၾကာင္း သင္သတိျပဳမိႏိုင္ေျခနည္းပါးပါသည္။ သင့္စက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္မႈမ်ားကို ပိတ္ျခင္းျဖင့္ ၎အႏၲရာယ္ကို ကာကြယ္ရန္ ကူညီေပးႏိုင္ပါသည္။

    Disable Java in all browsers

    သင့် ဘရောက်ဇာများတွင် ပိတ်ပါ (Firefox ၊ Chrome ၊ Internet Explorer နှင့် Safari):

    အီးမေးလ္တြင္ပိတ္ပါ

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Java is an older software package that makes it easy for someone to run malicious code on your device without your permission.

    သင့်စက်ပစ္စည်းတွင် ကူးစက်ခံထားရသည်ဟု သံသယရှိပါက ...

    Disconnect your device from networks

    • WiFi၊ Mobile Data၊ Bluetooth သို႔မဟုတ္ အျခားေသာ ႀကိဳးမဲ့နည္းလမ္းမ်ားကို အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားသို႔ ဆက္သြယ္ျခင္းအား ပိတ္ပါ။
    • အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ရန္ အသုံးျပဳေနသည့္စက္မွ မည္သည့္ဝိုင္ယာႀကိဳးမ်ားကိုမဆို (အီသာနက္ေကဘယ္ႀကိဳးမ်ားကဲ့သို႔) ျဖဳတ္လိုက္ပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ malware မ်ားမွ ေဒတာေပးပို႔ျခင္း၊ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားလက္ခံျခင္း သို႔မဟုတ္ အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားကို ကူးစက္ျခင္းရန္မွ ကာကြယ္ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

    Avoid connecting things like drives to the infected device

    • drive မ်ား၊ USB stick မ်ား၊ မန္မိုရီကတ္မ်ား သို႔မဟုတ္ ၎တို႔အား လႊင့္ပစ္ရန္ အသင့္မျဖစ္သည့္ သို႔မဟုတ္ အႏၲရာယ္ကင္းစြာ ပိုးသတ္ထားမထားေသခ်ာစြာမသိေသာ အျခားေသာဖယ္ရွား၍ရေသာစက္မ်ားကို မထိုးသြင္းပါႏွင့္။
    • အလားတူ၊ ယခင္က ၎ကိရိယာႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ထားသည့္ အရာမ်ားကို အသုံးျပဳျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    ဖ်ားနာသူမ်ားကဲ့သို႔ပင္ ေရာဂါပိုးရွိေသာ ကိရိယာမ်ားသည္ အျခားစက္ပစၥည္းမ်ားသို႔ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္သည္။

    Run your anti-malware software

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင္၏ Anti-malware ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္ကို အသုံးျပဳျခင္းျဖင့္ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ malware ကူးစက္မႈကို ရွင္းႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္၊ အခ်ိဳ႕ေသာ malware မ်ားသည္ လည္ပတ္မႈစနစ္၏ အျပည့္အဝျပန္လည္ထည့္သြင္းမႈကို ရွင္သန္ႏိုင္ရန္ ဒီဇိုင္းထုတ္ထားေၾကာင္း သတိျပဳပါ။ ေရာဂါပိုးအမ်ားစုသည္ ရွင္းလင္းျခင္းကို ခံရေသာ္လည္း အျမစ္မွဖယ္ရွားႏိုင္ရန္မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ အလယ္တစ္ေနရာတြင္ က်ရႈံးသြားျခင္းျဖစ္သည္။

    Use a rescue drive

    • ကူးစက်ခံထားရသော စက်ပစ္စည်းသည် ကွန်ပျူတာဖြစ်ပါက ၎င်းကို ဗိုင်းရပ်စ်ဆန့်ကျင်ရေး ကယ်ဆယ်ရေး drive မှ ပြန်လည်စတင်ပါ ( Windows Defender အော့ဖ်လိုင်း ဗားရှင်း ကဲ့သို့သောဆော့ဖ်ဝဲ သို့မဟုတ် AVG RescueCD ဆော့ဖ်ဝဲများနှင့်)
    • ကယ္ဆယ္ေရး drive ကို ဖန္တီးရာတြင္ သင္အသုံးျပဳခဲ့သည့္ USB memory stick ကို စြန႔္ပစ္ပါ။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    မဲလ္ဝဲကူးစက္မႈ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနပါက သို႔မဟုတ္ ၎ကို သင့္စက္ပစၥည္းမွရွင္းလင္းရန္ သင္၏ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို တြန္းလွန္ေနပါက၊ သင့္စက္ပစၥည္းကို ကယ္ဆယ္ေရး drive (rescue disk) မွစတင္ျခင္းျဖင့္ သင့္လည္ပတ္မႈစနစ္အတြင္း နက္ရႈိင္းစြာကူးစက္ခံထားရေသာဖိုင္မ်ားကို ဖယ္ရွားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။

    Back up files

    • သင္၏ အေရးႀကီးေသာ စာ႐ြက္စာတမ္းမ်ားကို သန႔္ရွင္းၿပီး အသုံးမျပဳေသာ drive တစ္ခုသို႔ ကူးပါ၊ ၎drive သည္သင့္စက္သို႔ထည့္သြင္း၍ရေသာ drive ျဖစ္လွ်င္ပိုေကာင္းပါသည္။
    • မည္သည့္ App သို့မဟုတ္ ဆော့ဝဲ ကိုမှ အရန္ကူးယူမထားပါနှင့္။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သူခိုးဆော့ဖ်ဝဲ ၏ခြေရာခံမှုအားလုံးကို ဖျက်ပစ်ရန် သင့်စက်ပစ္စည်းမှ ဒေတာများကို တတ်နိုင်သမျှ ဖျက်ဖို့ လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပထမဦးစွာ သင်၏ အရေးကြီးဖိုင်များကို ဖျက်ပစ်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် ရှင်းလင်းသည့် drive အသစ်သို့ ကူးယူထားကြောင်း သေချာပါစေ။

    ပရိုဖိုင် ဖိုင်တွဲကို ဖျက်ခြင်းဖြင့် သင့် ဘရောက်ဇာကို ရှင်းပါ

    If your browser behave strange or you suspect that it may be infected with adware, spyware or a virus you may want to clean the infection or fix the issues by deleting your browser profile folder. Note that deleting this folder will delete information kept in it like all passwords you saved in the browser, bookmarks, browser add-ons and cookies. Consider doing a backup of this information before you delete the folder.

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    အခ်ိဳ႕ေသာ malware မ်ားသည္ ဘေရာက္ဆာအတြင္းတြင္ ၎တို႔ကိုယ္တိုင္ သိမ္းဆည္းႏိုင္သည္။ တခါတရံ သင့္တြင္ သန႔္ရွင္းေသာ စက္ပစၥည္းတစ္ခုရွိေၾကာင္း အာမခံရန္ တစ္ခုတည္းေသာနည္းလမ္းမွာ ဘေရာက္ဆာ၏ ေဒသဆိုင္ရာ ပ႐ိုဖိုင္ဖိုင္တြဲကို ဖ်က္ျခင္း ျဖစ္သည္။

    Do a factory reset or re-install the operating system

    • သင့္အရေးျကီးသောဖိုင္မ်ားကိုအရင္ဆုံးအရန္ကူးယူပါ။
    • အသစ်ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ရန် ဤညွှန်ကြားချက်များကို လိုက်နာပါ:

    အန်းဒရွိုက်

    iOS

    Linux

    Mac

    Windows

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    ယခုအခါ စက္ပစၥည္းအမ်ားအျပားသည္ ၎တို႔၏လည္ပတ္မႈစနစ္ကို လုံးလုံးလ်ားလ်ား ျပန္လည္သတ္မွတ္ႏိုင္စြမ္းကို ေပးေဆာင္လ်က္ရွိသည္။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ အခ်ိဳ႕ေသာ malware မ်ားကို ဖယ္ရွားႏိုင္ေသာ္လည္း သင့္အေနျဖင့္ အေရးႀကီးေသာဖိုင္မ်ားကို ဦးစြာသိမ္းဆည္းထားေၾကာင္း ေသခ်ာေအာင္ျပဳလုပ္ပါ။ သင္သည္သင္၏ဆက္တင္အခ်ိဳ႕ကိုျပန္လည္သတ္မွတ္ၿပီးအခ်ိဳ႕ေသာအပလီေကးရွင္းမ်ားကိုျပန္လည္ထည့္သြင္းရန္လိုအပ္ႏိုင္သည္ကိုသတိျပဳပါ။

    Buy a new device

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    ကံမေကာင္းစြာျဖင့္၊ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ malware သည္ စက္ပစၥည္းေဟာင္းတစ္ခုမွ ထြက္ရန္မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ဤအဆင့္မ်ားၿပီးသည္ႏွင့္ သင့္စက္ပစၥည္းေဟာင္းသည္ malware ၏ လကၡဏာမ်ား ဆက္လက္ျပသေနသည္ျဖစ္ေစ မျပသသည္ျဖစ္ေစ၊ အလုံၿခဳံဆုံးေျဖရွင္းခ်က္မွာ ေနာက္ဆုံးေပၚေဆာ့ဖ္ဝဲလ္သို႔ အဆင့္ျမႇင့္တင္ႏိုင္ေသာ စက္ပစၥည္းအသစ္တစ္ခုရရွိရန္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။

    သင့် router ကိုလုံခြုံအောင်ထားပါ

    • သင့် router အတွက် (စီမံခန့်ခွဲသူ) ၏ လော့ဂ်အင် အချက်အလက်ကို သိရှိရန် သင်လိုအပ်ပါလိမ့်မည်။ ဤအချက်အလက်ပါဝင်သော လက်စွဲစာအုပ် သင့်တွင်မရှိတော့ပါက ရှာကြည့်ပါ

    • သင့္ကိုယ္ပိုင္ wifi ကြန္ရက္သို႔ ခ်ိတ္ဆက္ထားေၾကာင္း ေသခ်ာပါေစ။

    • သင့် အင်တာနက်ဘရောက်ဆာရှိ အောက်ပါလိပ်စာများသို့ သွားကြည့်ပါ ၊ ၎င်းတို့ထဲမှတစ်ခုသည် သင့် routerထိန်းချုပ်မှု panel သို့ဝင်ရောက်ရန် နည်းလမ်းအဖြစ် ပေးသင့်သည်:

      • http://192.168.0.1
      • http://192.168.0.1
      • http://192.168.1.254
      • http://192.168.2.1
      • http://10.10.10.1
      • http://10.0.0.1

    • အကယ္၍ ၎တို႔မွ သင့္အား အေကာင့္ဝင္ျခင္းစာမ်က္ႏွာတစ္ခုမွ မေပးပါက၊ "မူလ IP လိပ္စာ router" ကိုရွာၿပီး သင့္ router ၏ ထုတ္လုပ္သူႏွင့္ ေမာ္ဒယ္နံပါတ္ကို ရွာေဖြပါ။

    • အေကာင့္ဝင္ၿပီးသည္ႏွင့္ မည္သည့္အရာကိုမွ မေျပာင္းမီ သင္ျမင္ရသည့္အရာကို screenshot ႐ိုက္ပါ။ ထိုသို႔ျပဳလုပ္ထားမွသာ တစ္ခုခု မွားသြားလွ်င္ ဆက္တင္မ်ားကို အၿမဲတမ္း ျပန္ေျပာင္းႏိုင္ပါသည္။

    • Router ၏ ဆက္တင္မ်ားကို မြမ္းမံျပင္ဆင္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ စီမံခန္႔ခြဲသူဝင္ေရာက္ျခင္းစကားဝွက္ကို ခိုင္မာၿပီး ထူးျခားသည့္စကားဝွက္ ေျပာင္းပါ။ ခိုင္မာေသာ စကားဝွက္ကို ဖန္တီးရန္ႏွင့္ သိမ္းဆည္းရန္ စကားဝွက္မန္ေနဂ်ာကို အသုံးျပဳပါ။

    • သင့် wifi ကွန်ရက်ကို နာမည်ပြန်ပေးပါ:

      • ပုံေသအမည္ကို အသုံးမျပဳပါႏွင့္ (ယင္းအမည္သည္ တိုက္ခိုက္သူမ်ားအား သင့္ router သည္ မည္ကဲ့သို႔ ထိခိုက္လြယ္သည္ကို ျေပာျပႏိုင္သည္)
      • သင့္၊ သင့္အဖြဲ႕အစည္း သို႔မဟုတ္ သင့္မိသားစုကို ခြဲျခားသိျမင္ႏိုင္ေသာ နာမည္ မေပးပါႏွင့္။
      • သင့္ wifi ကြန္ရက္ကို မျမင္ရေအာင္ျပဳလုပ္ရန္ ေ႐ြးခ်ယ္၍ရသည္၊ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်ိတ္ဆက္ရန္ စက္မ်ားသည္ ၎၏အမည္ကို သိထားရမည္ျဖစ္သည္။ သင့္စက္မ်ားကို ဤနည္းျဖင့္ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္ေၾကာင္း ေသခ်ာေအာင္ျပဳလုပ္ပါ။

    • သင့္ router ၏ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္ (Firmware ဟုေခၚသည္) မွ update မ်ားအေၾကာင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ panel စာမ်က္ႏွာရွိ အခ်က္အလက္တြင္ ရွာေဖြပါ။ ေဆာ့ဖ္ဝဲ၏ ေနာက္ဆုံးဗားရွင္းကို အြန္လိုင္းတြင္ ရွာေဖြၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ပါက ၎ကို update လုပ္ပါ။

    • ျဖစ္ႏိုင္ပါက "လုံၿခဳံေရးလုပ္ငန္းစဥ္" ေအာက္တြင္ WPA3၊ WPA2-AES သို႔မဟုတ္ WPA2 ကိုေ႐ြးခ်ယ္ပါ (ဦးစားေပးအစီအစဥ္အရ)။ အကယ္၍ သင့္ router သည္ အနည္းဆုံး WPA2 ကို မရရွိႏိုင္ပါက၊ အျခား protocols မ်ားသည္ တိုက္ခိုက္မႈမွကာကြယ္ရန္ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ သင့္ router လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို အားနည္းေစေသာေၾကာင့္ အသစ္တစ္ခုဝယ္ျခင္းသည္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ႏိုင္သည္။

    • သင့္ router သို႔မဟုတ္ WiFi access point တြင္ firewall ဖြင့္ထားေၾကာင္း ေသခ်ာပါေစ။ အမ်ားစုက လုပ္ၾကေသာ္လည္း စစ္ေဆးထားျခင္းသည္ပိုေကာင္းပါသည္။

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Your router is the gateway between your local network, including your wifi and devices, and the rest of the internet. Its firewall adds another layer of protection. Not everyone can access the settings for their router; many of us get our routers from our internet providers, and sometimes they make it impossible for us to change the settings. However, you can always try to see if you can get access to your router, change above settings, and make your connection more secure or you can decide to buy your own router, secure it, connect it to the internet provider's router and use wifi from your own router instead.

    သင့် router ဆော့ဖ်ဝဲလ်သည် ဟောင်းနေပြီး ၎င်းကို မွမ်းမံပြင်ဆင်နိုင်ခြင်းမရှိပါက သို့မဟုတ် သင့် router ကို ပိုမိုကောင်းမွန်စွာ ထိန်းချုပ်လိုပါက အခမဲ့ နှင့် ပွင့်လင်းရင်းမြစ် ဖြစ်သည့် OpenWrt, DD-WRT သို့မဟုတ် FreshTomato ကဲ့သို့ router လည်ပတ်မှုစနစ်များကို အစားထိုးရန် စဉ်းစားပါ ။ Router လည်ပတ်ရေး စနစ်သည့် အနည်းငယ် အဆင့်မြင့်သည့် အလုပ်ဖြစ်ပြီး အကယ်၍ ကောင်းမွန်စွာမလုပ်ဆောင်ပါက သင်အနေဖြင့် router ကို အသုံးမပြု၍မရခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်လာစေသည် ("router ပိတ်ဆို့ခြင်း")

    အဆင့်မြင့် - Qubes OS ကို သုံးပါ

    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    Qubes is an alternative to Windows, Mac, and Linux that gives very strong protection against malware by dividing your device into secure sections that cannot access each other. Qubes makes use of Linux among other tools. On the surface it resembles Linux operating system to certain extent.

    အဆင့်မြင့်- သင့်ဖိုင်များကို အရန်သိမ်းဆည်း ရန် liveUSB drive ကိုသုံးပါ

    • သင္၏ကူးစက္ခံထားရေသာစက္ပစၥည္းသည္ Wi-Fi၊ Ethernet သို႔မဟုတ္ အျခားခ်ိတ္ဆက္မႈမ်ားကို အသုံးျပဳ၍ ကြန္ရက္သို႔မခ်ိတ္ဆက္ေၾကာင္း ေသခ်ာပါေစ။
    • အသစ္စက္စက္ သန႔္ရွင္းေသာ USB memory stick ကို ရယူပါ။
    • USB မန်မိုရီ အချောင်းကို အသုံးပြု၍ သီးခြား ဗိုင်းရပ်ကူးစက်ထားခြင်းမရှိသော စက်တွင် Ubuntu သို့မဟုတ် Tails ၏ liveUSB drive ကို ဖန်တီးပါ။
    • ပိုးကူးခံရသောစက္ကိုပိတ္ပါ။
    • LiveUSB ကို ကူးစက္ထားေသာ စက္ပစၥည္းသို႔ ခ်ိတ္ပါ။
    • ကူးစက္ခံထားရေသာစက္ပစၥည္းကို ျပန္လည္စတင္ပါ။ liveUSB ျဖင့္စတင္သင့္သည္။
    • သင့္ဖိုင္မ်ားကို ကူးစက္ခံထားရေသာ စက္မွ သန႔္ရွင္းေသာ drive အသစ္သို႔ ေ႐ႊ႕ပါ။
    • ပိုးရွိေသာ စက္ကို လုံၿခဳံစြာ ပိတ္ပါ။
    • liveUSB drive ကိုစြန႔္ပစ္ပါ။ ၎ကို မည္သည့္စက္ပစၥည္းႏွင့္မွ် ထပ္မံမခ်ိတ္ဆက္ပါႏွင့္ မဟုတ္ပါက ၎သည္ ေရာဂါပိုးကူးစက္ႏိုင္ပါသည္။
    ကျွန်ုပ်တို့ မည်သည်ကြောင့် ဤအရာကိုအကြံပြုသည်ကို လေ့လာပါ

    သင္၏ကူးစက္ခံထားရေသာကြန္ပ်ဴတာကို liveUSB drive ( Ubuntu သို႔မဟုတ္ Tails ထည့္သြင္းထားျခင္းျဖင့္) မွစတင္ျခင္းသည္ သင္၏ back up သိမ္းဆည္းထားေသာ disk ႏွင့္အျခားသို႔ကူးစက္မႈမျပန႔္ပြားေစရန္ကူညီေပးလိမ့္မည္။

    Consider free and open-source software

    Proprietary software like macOS or Windows often requires proof that it was purchased legally before it will allow you to install updates. If you are using an unlicensed (also known as "pirated") copy of Microsoft Windows, for example, it may be unable to update itself, which would leave you and your information extremely vulnerable. Some unlicensed software even comes with malware already installed. By not having a valid license, you put yourself and others at risk.

    လိုင္စင္မဲ့ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္ကို အားကိုးျခင္းသည္ နည္းပညာနှင့္မသက္ဆိုင္သည့္အႏၲရာယ္မ်ားကိုလည္း ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ရွိ အာဏာပိုင္မ်ားသည္ စက္ပစၥည္းမ်ားကို သိမ္းယူရန္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအရ ကြဲလြဲေနသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္႐ုံးမ်ားကို ပိတ္ရန္ ဟန္ေဆာင္သည့္အေနျဖင့္ လိုင္စင္မဲ့ေဆာ့ဖ္ဝဲကို အသုံးျပဳသည္။

    သင့်အနေဖြင့် ဤကဲ့သို့သော ခြိမ်းခြောက်မှုများမှကာကွယ်ရန် ဈေးကြီးသောဆော့ဖ်ဝဲကို ဝယ်ယူရန် မလိုအပ်ပါ။ အခမဲ့နှင့် open-source software (FOSS) သည် အခမဲ့ရယူနိုင်ပြီး update လုပ်နိုင်သည့် ဆော့ဖ်ဝဲဖြစ်သည်။ FOSS ကိရိယာများသည် မူပိုင်ပစ္စည်းများထက် ပိုမိုလုံခြုံသည်ဟု ယူဆကြပြီး အခြားလုပ်ဆောင်ချက်များသည်လည်း တန်းတူဖြစ်သည်၊ အကြောင်းမှာ ၎င်းတို့၏လုံခြုံရေးကုဒ်ကို လူသိရှင်ကြားရရှိနိုင်ပြီး ၎င်းတွင်ရှိသောပြဿနာများကို ဖော်ထုတ်ရန်နှင့် ဖြေရှင်းချက်များကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်ရန် ပြင်ပကျွမ်းကျင်သူများက ဆန်းစစ်နိုင်သည်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ဤပွင့်လင်းမြင်သာသောချဉ်းကပ်နည်းသည် သင့်စက်ပစ္စည်း၏ အရေးကြီးသောအစိတ်အပိုင်းများကို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်စေသည့် နောက်တံခါးကို တစ်စုံတစ်ဦးအား ဖုံးကွယ်ရန် ပိုမိုခက်ခဲစေသည်။

    Freeware သည် အခမဲ့ဖြန့်ဝေသည့်ဆော့ဖ်ဝဲဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏အရင်းအမြစ်ကုဒ်ကို လူအများမြင်အောင် မပြုလုပ်ထားပါ။ ၎င်း၏ကုဒ်တွင် နောက်ကွယ်မှ ဝင်နိုင်သည့် အနေအထားများ ပါရှိခြင်း မရှိခြင်းကို ပြင်ပပညာရှင်များက မမြင်နိုင်သော်လည်း၊ လိုင်စင်မဲ့ သို့မဟုတ် "သက်တမ်းကုန်သွားသော" ကုမ္မဏီပိုင်ဆော့ဝဲလ်ထက် ပိုလုံခြုံနေသေးသည်

    သင္မွီခိုအားထားမည့္ ကိုယ္ပိုင္ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္အတြက္ အျခားေ႐ြးခ်ယ္စရာအျဖစ္ FOSS ကိုစမ္းသုံးၾကည့္ပါ။ သင့္အတြက္ အဆင္ေျပသည့္အရာတစ္ခုကို ရွာမေတြ႕ပါက၊ သင္အသုံးျပဳေနႏိုင္သည့္ မည္သည့္လိုင္စင္မဲ့ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္အတြက္မဆို အခမဲ့ေဆာ့ဖ္ဝဲကို အစားထိုးသုံးရန္စဥ္းစားပါ။

    FOSS အပလီေကးရွင္းမ်ားသည္ ၎တို႔အစားထိုးသည့္ ကုမ္မဏီပိုင် ဆော့ဝဲလ်ႏွင့္ ဆင္တူၿပီး သဟဇာတျဖစ္ႏိုင္သည္။ သင့္လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားသည္ ကုမ္မဏီပိုင် ဆော့ဝဲလ်ကို ဆက္လက္အသုံးျပဳေနေသာ္လည္း၊ သင္သည္ ဖိုင္မ်ားကို ဖလွယ္ႏိုင္ၿပီး ၎တို႔ႏွင့္ အခ်က္အလက္မ်ား မွ်ေဝႏိုင္ေသးသည္။ ဦးဆုံးအေနျဖင့္၊ Microsoft Office ကို LibreOffice ျဖင့္ အစားထိုးရန္ စဥ္းစားပါ။

    There are FOSS alternatives to the Windows and macOS operating systems as well. Ubuntu Linux is one of the most popular and easy to use. To try it out, download a liveUSB version of Ubuntu, copy it onto a USB memory stick, put it in your computer and restart. When it's done loading, your computer will be running Linux, and you can decide what you think. It will not make any permanent changes to your operating system or other software. When you're finished, just shut down your computer and remove the Ubuntu liveUSB to return to your normal operating system and apps.

    Ubuntu is also a good option for computers that are too old to run updated versions of Microsoft Windows or macOS.